معرفی کتاب نفرین زمین

کتاب نفرین زمین اثر جلال آل احمد یکی از خواندنی ترین اثار این نویسنده بزرگ عصر معاصر است که به نوعی ورود دنیای مدرنیته به ایران را روات میکند.

جلال آل احمد در این داستان، قصه خودش را به تصویر میکشد که برای تدریس و به عنوان معلم، به روستایی دورافتاده فرستاده شده و به عنوان معلم به مدت 9 ماه در آنجا حضور دارد.

در این کتاب او ماجرای تحولات و رویدادهای آبادی و هر آنچه در مدت نه ماه اقامت خود در دِه دیده، شنیده و آزموده را به صورت یادداشت‌های روزانه ثبت می‌کند. سرانجام یادداشت‌های او هنگامی که به روستای دیگری منتقل می‌شود به اتمام می‌رسند.

جلال در این کتاب، به دفعات به بررسی و مقایسه زندگی مردان شهر و روستا میپردازد و اصلی ترین تفاوت این دو نوع سبک زندگی را، تفاوت ارزشمند بودن زمین و رابطه مردم شهر و روستا با آن میداند.

طرح کلی داستان روایت‌گونه و شیوه‌ی آن واقع‌گرایانه با صحنه‌سازی‌های مؤثر و گاه تصویری پراکنده درآمیخته شده است. با وجود اینکه زبان داستان تا حدی قدیمی است اما الگوی داستان‌های جدید اروپایی را دنبال می‌کند.

کتاب نفرین زمین بیش از این که یک اثر هنری باشد، سندی اجتماعی محسوب می‌شود. آل احمد در این اثر ارزشمند کوشیده است تا تحلیلی اجتماعی از عصر خود ارائه و نسبت به وقوع تجدد که از دیدگاه او آفت‌هایی ویران‌گر همراه دارد، هشدار دهد. بدین جهت این کتاب پخته‌ترین اثر داستانی و گلچین افکار اجتماعی او و متضمن یک تئوری اجتماعی است.

نفرین زمین می‌تواند در آن واحد، یک تک‌نگاری روستایی و زندگینامه‌ی نویسنده‌اش به شمار رود. می‌توان آن را یک جامعه‌نگاری ساده و یا یک سفرنامه اجتماعی – نشان دهنده چگونگی‌های یک جامعه – در دوره معینی از هستی آن به حساب آورد. با این وجود آدم‌های چنین جامعه‌ای آدم‌های الگویی هستند و نه معمولی.

زبانی را که آل احمد برای داستان‌های خود برگزیده است، در این داستان به نهایت پختگی رسیده. در این اثر هیچ‌گونه برداشت احساساتی، ملودرماتیک و تخیلی به چشم نمی‌آید. نگاه نویسنده به جنبه‌های خشن و نرمش ناپذیر جهان روستایی، سختی زندگی آن‌ها در پیوند با ابزار کار، محیط زندگی و پیوندهای رویاروی خشک و غیر احساساتی است و از این جهان ایستا تصویرهای زنده و جانداری می‌سازد.

این نخستین اثر ادبی است که پیوندهای بنیادی جامعه روستایی آن زمان را پیش روی خواننده قرار می‌دهد. آل احمد به خوبی جامعه‌ی روستایی ایران، شیوه‌ی زندگی، پیوندها، خرافات و بسیاری از جنبه‌های دیگر آن را شناسایی می‌کند. از این دیدگاه و نیز از بسیاری دیدگاه‌های دیگر، نفرین زمین داستانی سودمند برای پژوهش‌های جامعه‌شناختی روستایی و تاریخی است.

بخشی از کتاب: 

بسیار خوب. این هم ده. دیروز عصر رسیدم. مدیر، بچه ها را به خط کرده بود و به پیشباز آورده. بیست سی تایی. وسط میدانگاهی ده. اسمش؟… حسن آباد یا حسین آباد یا علی آباد. معلوم است دیگر. اسم که مهم نیست.

دهی مثل همه دهات. یک لانه زنبور گلی و به قد آدمها. کنار آب باریکه ای یا چشمه ای یا استخری یا قناتی؛ یعنی که آبادی؛ با این فرق که من در یکی معلم ورزش بوده ام، در دیگری معلم حساب و حالا اینجا باید معلم کلاس پنجم باشم که امسال باز شده و راه بردنش دیگر کار محلیها نیست.

اصلاً نمی دانم چرا نمی گذارند مدرسه های شهر بمانم. پنج سال است که از دانشسرا درآمده ام و همه اش ویلان این نیمچه آبادیها. شاید خودم این جور خواسته ام؟… نه. حتماً چیزی توی این پیشانی نوشته.

فهرست مطالب کتاب

نفرین زمین
عقرب
قوس
حمل
ثور
کوسه برنشین